در همه امور زندگی با توکل بر خدا میتوان تاثیرات این توکل را دید.
اما سوال اینجاست که چرا یک عده پس از اینکه توکل میکنند ،باز به نتیجه مطلوب نمیرسند؟ برای توضیح این مسئله به قرآن رجوع میکنیم تا ببینیم در کنار توکل به چه پارامترهای دیگری نیاز داریم.
ٱلَّذِينَ صَبَرُوا۟ وَعَلَىٰ رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ [٢٩:٥٩]
همان كسانى كه شكيبايى ورزيده و بر پروردگارشان توكل نموده‌اند.
وَعَلَى ٱللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ ٱلْمُؤْمِنُونَ [٦٤:١٣]
و بر مؤمنان است که به خدا توکل کنند.
همانطور که میبینیم دو شرط اصلی برای دیدن تاثیر توکل لازم است.
1 ) ایمان :
ایمان به اینکه خدایی وجود دارد. خدایی که بر گذشته و آینده ما تسلط دارد.
يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلَا يُحِيطُونَ بِهِۦ عِلْمًۭا [٢٠:١١٠]
هر چه را در پيش روى آنهاست و هر چه را در پشت سرشان است مى‌داند و علم آنان او را در بَر نگيرد.
. حتی سقوط یک برگ از اون پنهان نمیماند.
وَعِندَهُۥ مَفَاتِحُ ٱلْغَيْبِ لَا يَعْلَمُهَآ إِلَّا هُوَ ۚ وَيَعْلَمُ مَا فِى ٱلْبَرِّ وَٱلْبَحْرِ ۚ وَمَا تَسْقُطُ مِن وَرَقَةٍ إِلَّا يَعْلَمُهَا وَلَا حَبَّةٍۢ فِى ظُلُمَـٰتِ ٱلْأَرْضِ وَلَا رَطْبٍۢ وَلَا يَابِسٍ إِلَّا فِى كِتَـٰبٍۢ مُّبِينٍۢ [٦:٥٩]
كليدهاى غيب نزد اوست. جز او كسى را از غيب آگاهى نيست. هر چه را كه در خشكى و درياست مى‌داند. هيچ برگى از درختى نمى‌اُفتد مگر آنكه از آن آگاه است. و هيچ دانه‌اى در تاريكيهاى زمين و هيچ ترى و خشكى نيست جز آنكه در كتاب مبين آمده است.
همه چیز را به اندازه خلق کرده است.
إِنَّا كُلَّ شَىْءٍ خَلَقْنَـٰهُ بِقَدَرٍۢ [٥٤:٤٩]
ما هر چيز را به اندازه آفريده‌ايم.
بر همه چیز تسلط دارد و قادر است هرکاری کند چرا مالک آسمانها و زمین است.
وَلِلَّهِ مُلْكُ ٱلسَّمَـٰوَ‌ٰتِ وَٱلْأَرْضِ ۗ وَٱللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍۢ قَدِيرٌ [٣:١٨٩]
از آن خداست فرمانروايى آسمانها و زمين و خدا بر هر چيزى تواناست.
اوست که ما را خلق کرده و آسمانها و زمین را آفریده است.
أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَـٰكُمْ عَبَثًۭا وَأَنَّكُمْ إِلَيْنَا لَا تُرْجَعُونَ [٢٣:١١٥]
آيا پنداريد كه شما را بيهوده آفريده‌ايم و شما به نزد ما بازگردانده نمى‌شويد؟
وَمَا خَلَقْنَا ٱلسَّمَـٰوَ‌ٰتِ وَٱلْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا لَـٰعِبِينَ [٤٤:٣٨]
ما اين آسمانها و زمين و آنچه را ميان آنهاست به بازيچه نيافريده‌ايم.
اوست که حکم کننده بر این جهان است.
أَلَيْسَ ٱللَّهُ بِأَحْكَمِ ٱلْحَـٰكِمِينَ [٩٥:٨]
آيا خدا داورترين داوران نيست؟
بر همه چیز آگاه است.اوست که خبیر یا خبره به امور است و اوست که حکیم است و میداند چه چیزی برای ما بهترین اتفاق است.
وَهُوَ ٱلْقَاهِرُ فَوْقَ عِبَادِهِۦ ۚ وَهُوَ ٱلْحَكِيمُ ٱلْخَبِيرُ [٦:١٨]
و اوست قاهرى بالاتر از همه بندگان خويش و دانا و آگاه است.
زمانی که به این امور ایمان بیاوریم دلمان قرص و محکم میشود و پس از انجام هرکاری برای دیدن نتیجه بر او توکل میکنیم.
به عبارتی بهتر است اینگونه بگوییم که ما کافیست امور و کارهایی که انجام میدهیم را برای رضای خدا انجام دهیم و این یعنی هدف نهایی ما ،چرا که هدف ما در این زندگی بندگی خداوند بر اساس دستورات خداوند است.
وَمَا لِأَحَدٍ عِندَهُۥ مِن نِّعْمَةٍۢ تُجْزَىٰٓ [٩٢:١٩]
و هيچ كس را بر او حقى نباشد كه اينك پاداش خواهد،
إِلَّا ٱبْتِغَآءَ وَجْهِ رَبِّهِ ٱلْأَعْلَىٰ [٩٢:٢٠]
مگر جستن خشنودى پروردگار والاى خويش.
اگر با این نگرش زندگی کنیم پس از انجام هرکاری ما به هدف خود رسیده ایم و چون این امور را برای خداوند انجام داده ایم نتیجه گرا نیستیم اما ایمان داریم خداوند این عمل را به بهترین نتیجه تبدیل میکند. همانطور که در کتاب زبور نوشته شده است :
1 خوشابحال كسي كه به مشورت شريران نرود و به راه گناهكاران نايستد، و در مجلس استهزا كنان ننشيند؛
2 بلكه رغبت او در شريعت خداوند است و روز و شب در شريعت او تفكر مي كند.
3 پس مثل درختي نشاندة نزد نهرهاي آب خواهد بود، كه ميوة خود را در موسمش مي دهد، و برگش پژمرده نمي گردد و هر آنچه مي كند نيك انجام خواهد بود.
2) صبر :
دومین پارامتر مهم توکل ،صبر است. این که پس از انجام دادن امور و ایمان به اینکه خود خداوند وکیل شماست ،
وَتَوَكَّلْ عَلَى ٱللَّهِ ۚ وَكَفَىٰ بِٱللَّهِ وَكِيلًۭا [٣٣:٣]
و بر خدا توكل كن، زيرا خدا كارسازى را بسنده است.
کافیست صبر کنیم تا نتیجه را ببینیم. مطمئنا در خیلی از مسائل، مشاهده کردید که پس از رسیدن به یک نتیجه نامطلوب ، پس از گذشت مدت زمانی همان نتیجه نامطلوب به یک نتیجه مطلوب تر شما را سوق داده است. پس کافیست صبر کنیم و با ایمان به خداوند با آسودگی نتایجی که خداوند برای زندگی ما آماده کرده است ،مشاهده کنیم چرا که خداوند هر چیزی را در بهترین زمانش انجام میدهد.
پس اگر به نتیجه دلخواه نرسیدیم فقط کافیست با ایمان به خداوند صبر کنیم تا همان نتیجه دلخواه را ببینیم یا اینکه ممکن است آن نتیجه ای که مد نظر ما بود نبینیم چرا که خداوند آینده بهتر و نتیجه ای فراتر از انتظار را برای ما آماده کرده است.
آیه زیر در قرآن به وضوح به ما نشان میدهد شاید مسیری که ما برای رسیدن به نتایج دلخواهمان در نظر گرفته ایم بهترین مسیر نباشد. پس بهتر است زمانی که از خداوند چیزی میخواهیم بر او توکل کنیم و بگوییم :
وَقُلْ عَسَىٰٓ أَن يَهْدِيَنِ رَبِّى لِأَقْرَبَ مِنْ هَـٰذَا رَشَدًۭا [١٨:٢٤]
و بگو: شايد پروردگار من مرا از نزديك‌ترين راه هدايت كند.