در فرهنگ عمومی آینده را پیش روی خود می دانیم و می گوییم پیش بسوی آینده. گذشته نیز در پشت سر قرار دارد و صرفا بخشی از زمان ماضی است. این در حالی است که در آیات قرآن مفهوم آینده و گذشته کاملا متفاوت تعریف شده است:
پیرامون آینده:
..... وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ مَّاذَا تَكْسِبُ غَدًا وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ بِأَيِّ أَرْضٍ تَمُوتُ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ ﴿لقمان: ٣٤﴾
.... و كسى نمى‌داند فردا چه به دست مى‌آورد، و كسى نمى‌داند در كدامين سرزمين مى‌ميرد. در حقيقت، الله است[كه] داناى آگاه است.
همانطور که از آیه فوق مشخص است آینده از نظر کلام وحی برای هر انسانی مبهم و ناشناخته است بطوریکه هیچکس از فردای خود خبر ندارد. بواسطه همین مبهم بودن، آینده پیش روی انسان نیست بلکه در پشت سر او قرار دارد و هیچ انسانی آینده را نمی بیند. با دقت در آیات ذیل مشخص است که کلمه خلف در آیات وحی به دو معنای "آینده" و "پشت سر" ترجمه شده است:
کلمه "خلف" در معنای آینده:
فَالْيَوْمَ نُنَجِّيكَ بِبَدَنِكَ لِتَكُونَ لِمَنْ خَلْفَكَ آيَةً وَإِنَّ كَثِيرًا مِّنَ النَّاسِ عَنْ آيَاتِنَا لَغَافِلُونَ ﴿يونس: ٩٢﴾
پس امروز ما تو را نجات می دهیم بدنت را تا برای آیندگان پس از تو عبرتی باشد هر آینه بسيارى از مردم از نشانه‌هاى ما غافلند.
کلمه "خلف" در معنای پشت سر:
يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلا يُحِيطُونَ بِهِ عِلْمًا ﴿طه: ١١٠﴾
می‌داند آنچه را پیش روی ایشان و آنچه پشت سر ایشان است فرانگیرندش به دانش
بنابراین از منظر آیات الهی آینده مبهم است و پشت سر انسان قرار دارد. برای همین است که قرآن فرموده که در مورد آینده با اطمینان صحبت نکنید:
وَلَا تَقُولَنَّ لِشَيْءٍ إِنِّي فَاعِلٌ ذَلِكَ غَدًا إِلَّآ أَن يَشَآءَ ٱللَّهُ ۚ وَٱذْكُر رَّبَّكَ إِذَا نَسِيتَ وَقُلْ عَسَىٰٓ أَن يَهْدِيَنِ رَبِّى لِأَقْرَبَ مِنْ هَـٰذَا رَشَدًۭا ﴿الكهف: ٢٣ و 24﴾
و زنهار در مورد چيزى مگوى كه من آن را فردا انجام خواهم داد. مگر آنكه خدا بخواهد، و چون فراموش كردى پروردگارت را ياد كن و بگو: «اميد كه پروردگارم مرا به راهى كه نزديكتر از اين به صواب است، هدايت كند.»
پیرامون گذشته:
ذلِكَ بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيكُمْ وَأَنَّ اللَّهَ لَيْسَ بِظَلَّامٍ لِّلْعَبِيدِ ﴿آل‌عمران: ١٨٢﴾
اين جزا به خاطر كار و كردار پيشين شماست، الله هرگز نسبت به بندگان ظالم نيست.
بر اساس آیات قرآن هر انسانی بزودی با کارهای گذشته خود مواجه خواهد شد و لذا در کلام وحی، گذشته هر انسانی پیش روی او قرار دارد. بهمین واسطه کلمه "قدیم" در آیات قرآن به "گذشته" و همچنین "پیش رو" دلالت دارد:
ریشه قدم در معنای "پیشاپیش" و "پیش رو":
يَقْدُمُ قَوْمَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَأَوْرَدَهُمُ النَّارَ وَبِئْسَ الْوِرْدُ الْمَوْرُودُ ﴿هود: ٩٨﴾
پيشاپيش قومش روز قيامت مى‌رود و آنان را به آتش درمى‌آورد، و [دوزخ] چه ورودگاه بدى براى واردان است.
فَإِذَا جَاءَ أَجَلُهُمْ لَا يَسْتَأْخِرُونَ سَاعَةً وَلَا يَسْتَقْدِمُونَ ﴿النحل: ٦١﴾
و چون اجلشان فرا رسد، ساعتى آن را پس و پيش نمى‌توانند افكنند.
ریشه کلمه قدم در معنای "گذشته":
وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَقْدِمِينَ مِنكُمْ وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَأْخِرِينَ ﴿الحجر: ٢٤﴾
و به يقين، گذشتگان شما را شناخته‌ايم و آيندگان [شما را نيز] شناخته‌ايم.
أَنتُمْ وَآبَاؤُكُمُ الْأَقْدَمُونَ ﴿الشعراء: ٧٦﴾
شما و پدران گذشتگان شما؟
بنابراین از منظر آیات قرآن، گذشته پیشاپیش ما قرار دارد و همه ما بزودی با گذشته خود مواجه خواهیم شد.
نتیجه:
در فرهنگ عمومی می گویند پیش بسوی آینده! این در حالی است که در آیات وحی آینده مبهم و پشت سر انسان است. همچنین در آیات قرآن گذشته هر انسان پیش روی او قرار دارد و تک تک ما انسانها گذشته خود را بزودی ملاقات خواهیم کرد.
ملاحظه می کنیم که مفهوم آینده و گذشته در کلام وحی دقیقا مخالف معنای رایج آن در فرهنگ عامیانه جامعه می باشد.