بسم:
منظور از اسم که همان שם (شم) در لسان تورات است، ویژگی ها و خصایص یک شخص یا یک جسم است. متاسفانه در طرز تفکر مدرن این تعریف از واژۀ اسم از بین رفته و اسامی اشخاص به هیچ عنوان منعکس کننده ویژگی ها یا خصایص یک فرد نیست. (مثلا امروز اگر اسم کسی امیر باشد بدان معنا نیست که او آمر یا امر کننده است). این در حالی است که در لسان وحی اسامی، بویژه اسامی پروردگار، خصایص و عملکردهای او را منعکس می سازند.
قرآن از مخاطب سوال کرده که آیا کسی را با ویژگی ها و خصایص الله می شناسد؟؟
رَّبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا فَاعْبُدْهُ وَاصْطَبِرْ لِعِبَادَتِهِ هَلْ تَعْلَمُ لَهُ سَمِيًّا ﴿مريم: ٦٥﴾
پروردگار آسمانها و زمين و آنچه ميان آن دو است. پس او را بپرست و در پرستش او شكيبا باش. آيا براى او هم خصلت و هم نامی مى‌شناسى؟
در آیات صحیفه ارمیا می فرماید:
ای یهوه مثل تو کسی نیست! تو عظیم هستی و اسم تو در قوت عظیم است (صحیفه ارمیا فصل 10 آیه 6)
در آیات زبور و کتاب اشعیاء مشخص فرموده که اسامی پروردگار بیانگر خصایص و عملکردهای اوست:
لیکن به‌خاطر اسم خود ایشان را نجات داد تا توانایی خود را اعلان نماید (مزامیر فصل 106 آیه 8)
به‌خاطر اسم خود غضب خویش را به تاخیر خواهم انداخت و به‌خاطرجلال خویش بر تو شفقت خواهم کرد تا تو رامنقطع نسازم (صحیفه اشعیاء فصل 48 آیه 9)
قرآن از مخاطبان خواسته که به بیان ویژگی های شریکانی که برای الله ساخته اند بپردازد تا مشخص شود که مشرکان چقدر ادعاهای واهی و تهی ای را عرضه کرده اند:
أَفَمَنْ هُوَ قَائِمٌ عَلَىٰ كُلِّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ وَجَعَلُوا لِلَّهِ شُرَكَاءَ قُلْ سَمُّوهُمْ أَمْ تُنَبِّئُونَهُ بِمَا لَا يَعْلَمُ فِي الْأَرْضِ أَم بِظَاهِرٍ مِّنَ الْقَوْلِ بَلْ زُيِّنَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا مَكْرُهُمْ وَصُدُّوا عَنِ السَّبِيلِ وَمَن يُضْلِلِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ هَادٍ ﴿الرعد: ٣٣﴾
آيا آنکس كه مراقب بر اعمال هر نفس است [مانند دیگران است]؟ و براى الله شريكانى قرار دادند. بگو: «ویژگی های شان را بیان کنید» آيا الله را به آنچه در زمين است و او نمى‌داند خبر مى‌دهيد، يا سخنى تهی مى‌گوييد؟ [چنين نيست] بلكه براى كسانى كه كافر شده‌اند نيرنگشان آراسته شده و از راه [حق] بازداشته شده‌اند و هر كه را الله بى‌راه گذارد رهبرى نخواهد داشت.
کلام وحی و کتب الهی، اسماء یا خصایص یا عملکردهای پروردگار را به مخاطب می شناساند تا مخاطب را با پروردگار خویش آشنا سازند.
روح القدس از زبان مسیح عیسی بن مریم یکی از وظایفش را شناساندن اسم الله به مخاطبان برمی شمارد:
و اسم تو را به ایشان شناسانیدم و خواهم شناسانید تا آن محبتی که به من نموده‌ای در ایشان باشد و من نیز در ایشان باشم (انجیل صحیفه یوحنا فصل 17 آیه 26)
اما در طول تاریخ مردم با ساختن اسامی خودساخته، شرکایی را برای پروردگار قرار می دادند تا به این واسطه بتوانند تعلیمات دروغین خودشان را تحت نام این اسامی دروغین توجیه کرده و به این واسطه به پروردگار نسبت دهند:
إِنْ هِيَ إِلَّا أَسْمَاءٌ سَمَّيْتُمُوهَا أَنتُمْ وَآبَاؤُكُم مَّا أَنزَلَ اللَّهُ بِهَا مِن سُلْطَانٍ إِن يَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَمَا تَهْوَى الْأَنفُسُ وَلَقَدْ جَاءَهُم مِّن رَّبِّهِمُ الْهُدَىٰ ﴿النجم: ٢٣﴾
ایشان جز نامهايى بيش نيستند كه شما و پدرانتان نامگذارى كرده‌ايد [و] الله بر [حقّانيّت] آنها هيچ دليلى نفرستاده است. جز گمان و آنچه را كه دلخواهشان است پيروى نمى‌كنند، با آنكه قطعاً از جانب پروردگارشان هدایت آمده است.
پس اسم، یک نام بی ارزش و بی اعتبار یا تهی از معنا نیست بلکه بیانگر خصایص و عملکردهای پروردگار یا یک فرد یا یک چیز است. برای همین یک فرد یا یک چیز می تواند دارای چندین اسم یا اسماء مختلفی باشد بطوریکه هر اسم یکی از عملکردهای او را بیان کند. به چند مثال توجه کنید:
اسم یا نام پادشاه اول اسرائیل در آیات قرآن "طالوت" و اسم همین فرد در آیات کتاب ساموئل "شائول" است. طالوت از ریشه طل می آید که به معنای فزونی دادن است. قرآن نیز عملکرد این فرد را اینطور تشریح می کند:
.... قَالَ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاهُ عَلَيْكُمْ وَزَادَهُ بَسْطَةً فِي الْعِلْمِ وَالْجِسْمِ .... ﴿البقرة: ٢٤٧﴾
... پیامبرشان گفت هر آینه الله او را بر شما برگزیده است و او را در دانش و قدرت بدنی بر شما فزونی داده است
اسم شائول نیز از ریشه של (شل) می آید که به معنای سوال کردن و درخواست شده است. چرا که بنی اسرائیل بود که از پروردگار درخواست پادشاه کردند و پروردگار به درخواست و سوال قوم پاسخ داد. از اینروست که این فرد "شائول" یعنی کسی که درخواست شده نامیده شده است.
پس در لسان وحی هر چیزی می تواند چندین اسم داشته باشد که هر اسم بیانگر یکی از عملکردهای آن شیء یا فرد است.
وَلِلَّهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَىٰ فَادْعُوهُ بِهَا وَذَرُوا الَّذِينَ يُلْحِدُونَ فِي أَسْمَائِهِ سَيُجْزَوْنَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ﴿الأعراف: ١٨٠﴾
و الله اسامی نیکویی دارد پس او را بر اساس آن اسامی صدا بزنید و کسانیکه در اسماء پروردگار تغییر ایجاد می کنند را رها کنید که جزایشان را بر اساس کاری که می کنند دریافت می کنند
برخی از اسماء پروردگار مطابق قرآن کریم از این قرار است:
الله نجات می دهد: قُلِ اللَّهُ يُنَجِّيكُم مِّنْهَا وَمِن كُلِّ كَرْبٍ ثُمَّ أَنتُمْ تُشْرِكُونَ ﴿الأنعام: ٦٤﴾
الله شفاء می دهد: وَإِذَا مَرِضْتُ فَهُوَ يَشْفِينِ ﴿الشعراء: ٨٠﴾
الله صدای ما را می شنود و عالم به وضعیت تک تک ماست: ....وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ﴿البقرة: ٢٤٤﴾
یهوه، الله، رحمان، رحیم، قدوس، سمیع، بصیر و ....
و بسیار اسامی دیگری از پروردگار هست که شرح آن در قرآن و تورات و انجیل موجود است. بدین ترتیب هر کس که در این خصایص و عملکردهای پروردگار شبهه یا تردید یا مکر ایجاد کند اسامی الله را تغییر داده است. در تورات مقدس نیز به این مهم اشاره شده است:
نام یهوه، خدای خود را به باطل مبر، زیرا خداوند کسی را که اسم او را به باطل برد، بی‌گناه نخواهد شمرد (تورات صحیفه خروج فصل 20 آیه 7)
بنابراین آیه 1 از سوره فاتحه یا همان بسم الله الرحمن الرحیم امضای نازل کننده قرآن است تا مشخص شود که او قرآن را به مجوز و عملکرد الله رحمان رحیم نازل کرده و از سخنانی که الله مقرر کرده است ذره ای به این سو یا آن سو متمایل نمی شود.