ابتدا یکی از مشتقات ریشه "وسط" را در آیه ای از قرآن بررسی می کنیم:
قَالَ أَوْسَطُهُمْ أَلَمْ أَقُل لَّكُمْ لَوْلَا تُسَبِّحُونَ ﴿القلم: ٢٨﴾
خردمندترينشان گفت: «آيا به شما نگفتم: چرا خدا را به پاكى نمى‌ستاييد؟»
همانطور که ملاحظه می شود مترجم در این آیه کلمه اوسط که از ریشه وسط منشق شده را به "خردمند" ترجمه کرده و با توجه به داستان آیات قبل و بعد، اوسط به کسی دلالت دارد که فهم بیشتری از دیگران نصیبش شده است. با این فرض که وسط به معنای "فهیم" می باشد به آیه 143 سوره بقره دقت فرمایید:
وَكَذَٰلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِّتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا وَمَا جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِي كُنتَ عَلَيْهَا إِلَّا لِنَعْلَمَ مَن يَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّن يَنقَلِبُ عَلَىٰ عَقِبَيْهِ وَإِن كَانَتْ لَكَبِيرَةً إِلَّا عَلَى الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِيعَ إِيمَانَكُمْ إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَءُوفٌ رَّحِيمٌ ﴿البقرة: ١٤٣﴾
همانطور که در آیه 143 سوره بقره مشخص می باشد "امت وسط" بودن ارتباط مستقیمی با شاهد بودن مردم و رسول بر وحی دارد. به زبان ساده، امت وسط، امتی است که بواسطه نزول کلام وحی "فهیم" شده و بر اساس این فهم بر دیگران شاهد قرار داده شده است:
و بدینسان گردانیدیم شما را امّت فهیم تا باشید گواهانی بر مردم و باشد پیمبر گواهی بر شما و ننهادیم قبله‌ای را که بر آن بودی مگر تا بشناسیم آن را که پیروی کند پیمبر را از آنکه بر پاشنه پای خود برگردد و همانا گران است آن مگر بر آنان که هدایت کرده است خدا و نیست خدا تباه‌کننده ایمان شما همانا خداوند است به مردم رؤوف مهربان
نکته اینکه بین وسط بودن در امری (فهیم بودن) و شاهد بودن بر آن، رابطه مستقیمی وجود دارد. بطوریکه در آیه 28 سوره قلم، می بینیم که فرد فهیم و خردمند در مقام یک شاهد عمل میکند و دیگران را بخاطر تسبیح و شکرگذاری نکردن از پروردگار ملامت می کند:
قَالَ أَوْسَطُهُمْ أَلَمْ أَقُل لَّكُمْ لَوْلَا تُسَبِّحُونَ ﴿القلم: ٢٨﴾
خردمندترينشان گفت: «آيا به شما نگفتم: چرا خدا را به پاكى نمى‌ستاييد؟»
بنابر این آیه، از دیدگاه قرآن هر آنچکه وسط قرار داده شود (یعنی فهمی پیرامون آن پدید آید)، مشهود نیز هست.
نتیجه:
امت وسط به معنای امت فهیم است. این وسط شدن (فهیم شدن) بواسطه نزول وحی صورت می گیرد. یعنی همانطور که الله بنی اسرائیل را مدتها امت وسط (امت فهیم) قرار داد و قرار بود که ایشان بواسطه عمل به دستورات تورات به فهم برسند، به همان صورت نیز با نزول قرآن بر محمد نبی که از امییون (یعنی اقوام بی اطلاع از تورات و انجیل) بود، ایشان را امت وسط، یعنی امت خردمند و فهیم قرار داد. بنابراین امت وسط هیچ ربطی به "میانه رو" بودن ندارد. قرآن کلام وحی است و نباید تصور کرد که کلمات قرآن به معنای مشابه آن در زبان فارسی است. تنها راه بررسی معنای کلمات وحی، بررسی خود متن وحی می باشد و نمی توان زبان کوچه خیابان را معیار تحلیل کلام وحی قرار داد.