برای فهم کردن آیه 77 سوره فرقان نیک است که به این آیه از قرآن توجه داشته باشیم:
وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي وَلْيُؤْمِنُوا بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ ﴿البقرة: ١٨٦﴾
و هرگاه بندگان من، از تو در باره من بپرسند، [بگو] من نزديكم، و دعاى دعاكننده را -به هنگامى كه مرا بخواند- اجابت مى‌كنم، پس [آنان] بايد فرمان مرا گردن نهند و به من ايمان آورند، باشد كه راه يابند.
آیه فوق می فرماید:
1) دعا کننده عبد یا بنده ای است که بقصد "رشد" الله را صدا زده و میخواند.
2) شرط پذیرش دعا آن است که الله را اجابت کرده باشیم و به او ایمان آورده باشیم.
بنابراین، پیش شرط اجابت هر دعا ایمان داشتن به الله و کلام الله است. پس کسانیکه الله را تکذیب می کنند یا کلام الله را کذب می دانند، دعایشان مورد اجابت قرار نمی گیرد و قرآن به این مهم در آیه ای دیگر اشاره کرده است:
... وَمَا دُعَاءُ الْكَافِرِينَ إِلَّا فِي ضَلَالٍ ﴿الرعد: ١٤﴾
بررسی آیه 77 سوره فرقان:
برای فهم بهتر آیه 77 سوره فرقان، کافیست که از آیات قبل یعنی حداقل آیه 64 مطالعه کنیم. با مطالعه این مجموعه آیات مشخص می شود که پروردگار در مجموعه ای از آیات که با "والذین" آغاز می شود به بررسی اقاویل (گفته ها) و همچنین افعال (رفتارهای) مومنان پرداخته است. در این مجموعه آیات مشخص می شود که مومنان در قول و دعا و فعل موید دستورات الهی سخن گفته و عمل میکنند. در پایان این فراز می فرماید که اینچنین افرادی در بهشت برین در بهترین غرفه هایی که پروردگار آماده ساخته، جای خواهند گرفت.
بنابراین بدیهی است که اگر انسان در قول و دعا و افعال خلاف دستورات الهی عمل نماید در روز قیامت بهیچ وجه مورد اعتنای پروردگار واقع نمی شود و عذاب بر وی لازم خواهد شد. از همین رو آیه آخر می فرماید:
قُلْ مَا يَعْبَأُ بِكُمْ رَبِّي لَوْلَا دُعَاؤُكُمْ ۖ فَقَدْ كَذَّبْتُمْ فَسَوْفَ يَكُونُ لِزَامًا
بگو: «اگر دعاى شما نباشد، پروردگارم هيچ اعتنايى به شما نمى‌كند. در حقيقت شما به تكذيب پرداخته‌ايد و به زودى [عذاب بر شما] لازم خواهد شد.»
نتیجه
اگر دعاهای ما که لازمه آن ایمان و عمل صالح مطابق کلام الهی است مورد استجابت الله قرار نگیرد، در روز قیامت نیز الله ما را به فراموشی خواهد سپرد. این مهم در آیه دیگری از قرآن بیان شده است:
قَالَ كَذَٰلِكَ أَتَتْكَ آيَاتُنَا فَنَسِيتَهَا وَكَذَٰلِكَ الْيَوْمَ تُنسَىٰ ﴿طه: ١٢٦﴾
مى‌فرمايد: «همان طور كه نشانه‌هاى ما بر تو آمد و آن را به فراموشى سپردى، امروز {قیامت} همان گونه فراموش مى‌شوى.»