بررسی آیات نشان می دهد که هم ریشه "یرید" و هم ریشه "یشاء" به خواست خداوند دلالت دارد و این خواست و اراده، تابع هیچگونه قانونی که برای انسان قابل درک باشد، نیست. آنچکه برای ما معلوم است آن است که الله با پیروان کلامش عهدهای مختلفی را در تورات و انجیل و قرآن بسته است و به این عهدها وفادار است. لیکن درمابقی موارد مثلا اینکه الله بر اساس چه قوانین یا مشیتی خلق میکند یا می بخشد، علمی نداریم و از جانب الله در این خصوص علمی به ما داده نشده است:
در خصوص یشاء:
وَرَبُّكَ يَخْلُقُ مَا يَشَاءُ وَ يَخْتَارُ مَا كَانَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ سُبْحَانَ اللَّهِ وَتَعَالَىٰ عَمَّا يُشْرِكُونَ ﴿القصص: ٦٨﴾
و پروردگار تو هر چه را بخواهد مى‌آفريند و برمى‌گزيند، و آنان اختيارى ندارند. منزه است خدا، و از آنچه [با او] شريك مى‌گردانند برتر است.
در آیه فوق مشخص می گردد که الله هر چه را بخواهد (هرطور که بخواهد) خلق می کند و ما انسانها از پشت پرده های حکمت خلق کردن آنها هیچ علم و اطلاعی نداریم. همچنین اینکه موازین و معیارها و مشیت این خلقت بر چه اساسی است نیز بر ما کاملا پوشیده است. در آیه ای دیگر می فرماید:
يُنَزِّلُ الْمَلَائِكَةَ بِالرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلَىٰ مَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ أَنْ أَنذِرُوا أَنَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا أَنَا فَاتَّقُونِ ﴿النحل: ٢﴾
فرشتگان را بوسیله «روح»، به فرمان خود، بر هر كس از بندگانش كه بخواهد نازل مى‌كند، كه بيم دهيد كه معبودى جز من نيست. پس، از من پروا كنيد.
در آیه فوق فرموده که انتخاب رسولان نیز تابع قوانینی نیست که ما انسانها برای خود تصور می کنیم. بلکه الله، هر کس را که بخواهد برای انجام رسالت خویش مبعوث می کند و ما انسانها از پشت پرده های حکمت این انتخاب و بعثت هیچ علمی ندارند و تمامی حرف ها و ادعاهای ما در این خصوص، چیزی جز "گمان باطل" نیست. به آیه ای دیگر توجه فرمایید:
وَقَالَتِ الْيَهُودُ يَدُ اللَّهِ مَغْلُولَةٌ غُلَّتْ أَيْدِيهِمْ وَلُعِنُوا بِمَا قَالُوا بَلْ يَدَاهُ مَبْسُوطَتَانِ يُنفِقُ كَيْفَ يَشَاءُ وَلَيَزِيدَنَّ كَثِيرًا مِّنْهُم مَّا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ طُغْيَانًا وَكُفْرًا ....... ﴿المائدة: ٦٤﴾
و يهود گفتند: «دست خدا بسته است.» دستهاى خودشان بسته باد. و به [سزاى ] آنچه گفتند، از رحمت خدا دور شوند. بلكه هر دو دست او گشاده است، هر گونه بخواهد می بخشد. و قطعاً آنچه از جانب پروردگارت به سوى تو فرود آمده، بر طغيان و كفر بسيارى از ايشان خواهد افزود، .....
آیه فوق نیز فرموده که الله برای بخشیدن به انسان، هرطور که بخواهد می بخشد. این بخشش اموال و غیره به انسان بهیچ وجه تابع قوانینی که ما انسانها تصور میکنیم نیست و ما در خصوص پشت پرده های حکمت این بخشش، هیچ نمی دانیم.
در خصوص یرید:
در سوره کهف و در قصۀ همراهی موسی با شخصی که از جانب الله عمل میکرد، فرموده که آن فرد جوانی را بدون اینکه مرتکب قتل شده باشد به قتل می رساند و این قتل نفس زکیه موسی را آشفته و معترض می سازد. در حالیکه وقتی تاویل (یعنی پشت صحنه) این داستان در نهایت بیان می شود، مشخص می گردد که این قتل نفس نیز دستوری از جانب الله بوده است، هرچند از نظر انسان اینکار قتل نفس زکیه تلقی می شود و مطابق تورات نیز حرام است:
وَأَمَّا ٱلْغُلَـٰمُ فَكَانَ أَبَوَاهُ مُؤْمِنَيْنِ فَخَشِينَآ أَن يُرْهِقَهُمَا طُغْيَـٰنًۭا وَكُفْرًۭا فَأَرَدْنَآ أَن يُبْدِلَهُمَا رَبُّهُمَا خَيْرًۭا مِّنْهُ زَكَوٰةًۭ وَأَقْرَبَ رُحْمًۭا (کهف آیات 80 و 81)
و اما نوجوان، پدر و مادرش [هر دو] مؤمن بودند، پس ترسيديم [مبادا] آن دو را به طغيان و كفر بكِشد. پس خواستيم كه پروردگارشان آن دو را به پاكتر و مهربانتر از او عوض دهد.
دقت شود که "فاردنا" بصورت جمع بکار رفته و دلالت بر اراده الهی در خصوص کشته شدن جوان دارد. پس مشخص می شود که ما انسانها درکی از اراده الله نداریم. بر ما مقرر است که نفس زکیه ای را که مرتکب گناهی نشده است را به قتل نرسانیم اما این الله است که از پشت صحنه های حکمت امور در جریان است و اوست که اراده به کشتن جوان نموده است. چرا که ما علم نداریم و الله علم دارد.
** توجه شود که در آیات 79 تا 82 سوره کهف مشتق "اردت" ، "فاراد" و "اردنا" سه بار در خصوص غرق کردن کشتی، قتل جوان بیگناه و آبادسازی دیواری بکار رفته است و همگی نشان می دهد که ارادۀ الهی چیزی نیست که انسان از آن علم داشته باشد، حتی اگر آن فرد پیامبر الله (موسی) باشد !
نتیجه
عبارت الله یفعل ما یرید و الله یفعل ما یشاء هر دو به معنای آن است که الله "هر کاری" را بخواهد انجام می دهد. این بدان معناست که ما انسانها از پشت پرده های حکمت الهی هیچ علمی نداریم و نمی توانیم در خصوص اتفاقات دنیا و پشت پرده هایی که نزد الله دارند، اظهار نظر کرده یا سعی کنیم آنها را در قالب قانون و قاعده و قوانین در بیاوریم. چرا که آیات متعدد نشان داد که الله هرطور صلاح بداند و اراده کند، عمل میکند و ما انسانها تنها مکلف به عمل به دستورات کلام وحی هستیم. نه گمانه زنی در خصوص حکمت یا همان پشت صحنه های فلان اتفاق!
...... وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ ﴿البقرة: ٢١٦﴾
..... در حالیکه الله می داند و شما نمی دانید