مقدمه ای در خصوص علم الله:
الله که خالق است بر گذشته و حال و آینده تسلط دارد و اوست که ما را از گذشته و حال و آینده خبر داده است. آیات قرآنی در خصوص قیامت نمونه ای از اتفاقات آینده است که به تفصیل در قرآن بدان پرداخته شده و معلوم می دارد که الله آینده را دقیقا می داند و بخشی از آنرا در کلام وحی برای انسان بیان کرده است. چرا که همین الله از قدیم و ازل نیز وجود داشته است. در زبور می فرماید:
تخت تو از ازل پایدار شده است و تو از قدیم هستی (مزامیر فصل 93 آیه 2)
پس الله هم گذشتگان را می شناسد و هم آیندگان را و در علم او در خصوص گذشته و حال و آینده هیچ تردیدی نیست:
وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَقْدِمِينَ مِنكُمْ وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَأْخِرِينَ ﴿الحجر: ٢٤﴾
و به يقين، پيشينيان شما را شناخته‌ايم و آيندگان [شما را نيز] شناخته‌ايم.
اما آیا اتفاقات زندگی انسان از پیش تعیین شده است؟
بله. مطابق آیات 22 و 23 سوره حدید، اتفاقات از پیش تعیین شده و الله همه چیز را از قبل می داند. لیکن همین قرآن در آیات دیگر نیز فرموده که انسان بواسطه معاهده ای که با خداوند دارد می تواند "تقدیر" خود را تغییر دهد. به عنوان نمونه می توان به قوم یونس اشاره کرد که با توبه توانستند عذاب را از سر خود رفع کنند و نجات یابند:
فَلَوْلَا كَانَتْ قَرْيَةٌ آمَنَتْ فَنَفَعَهَا إِيمَانُهَا إِلَّا قَوْمَ يُونُسَ لَمَّا آمَنُوا كَشَفْنَا عَنْهُمْ عَذَابَ الْخِزْيِ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَمَتَّعْنَاهُمْ إِلَىٰ حِينٍ ﴿يونس: ٩٨﴾
چرا هيچ شهرى نبود كه [اهل آن] ايمان بياورد و ايمانش به حال آن سود بخشد؟ مگر قوم يونس كه وقتى ايمان آوردند، عذاب رسوايى را در زندگى دنيا از آنان برطرف كرديم، و تا چندى آنان را برخوردار ساختيم.
پس ایمان و عمل صالح می تواند تقدیر را تغییر دهد و آن عذابی که برای قوم یونس از جانب الله مقرر شده بود را رفع کند.
نتیجه
الله عالم بر گذشته و حال و آینده است و همه چیز را از قبل مقدر کرده است. لیکن این انسان است که با ایمان و عمل صالح می تواند نظر خداوند را تغییر دهد و مانند قوم یونس تقدیر عذاب را برطرف کند. بنابراین، عهد و وفای به عهد الهی، محوریت تغییر تقدیر است چه در زندگی دنیا و چه در آخرت:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَّصُوحًا عَسَىٰ رَبُّكُمْ أَن يُكَفِّرَ عَنكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ وَيُدْخِلَكُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ يَوْمَ لَا يُخْزِي اللَّهُ النَّبِيَّ وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ نُورُهُمْ يَسْعَىٰ بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَبِأَيْمَانِهِمْ يَقُولُونَ رَبَّنَا أَتْمِمْ لَنَا نُورَنَا وَاغْفِرْ لَنَا إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ﴿التحريم: ٨﴾
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، به درگاه الله توبه‌اى راستين كنيد، اميد است كه پروردگارتان بديهايتان را از شما بزدايد و شما را به باغهايى كه از زير [درختان] آن جويبارها روان است درآورد. در آن روز الله پيامبر [خود] و كسانى را كه با او ايمان آورده بودند خوار نمى‌گرداند: نورشان از پيشاپيش آنان، و سمت راستشان، روان است. مى‌گويند: «پروردگارا، نور ما را براى ما كامل گردان و بر ما ببخشاى، كه تو بر هر چيز توانايى.»